ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΡΙΛΑ
δημοσιεύθηκε στις 07/02/2014
Ένα από τα εννέα βουλγαρικά μνημεία που το 1983 συμπεριλήφθηκε στη λίστα παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της UNESCO είναι το ξακουστό μοναστήρι της Ρίλα – το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο στα εδάφη της Βουλγαρίας και δεύτερο σε μέγεθος στα Βαλκάνια.
Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του βουνού Ρίλα (απ' όπου προέρχεται και η ονομασία του), σε ύψος 1150 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Δίπλα του ρέουν δύο μικροί ποταμοί. Είναι σε απόσταση 120 χλμ. περίπου από τη Σόφια. Το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από το μοναχό – ασκητή Άγιο Ιωάννη της Ρίλα και από μαθητές του, κατά την περίοδο του βασιλιά Πέταρ (927 -968), κοντά στη σπηλιά όπου κατοικούσε ο ασκητής. Μία από τις βασικές δραστηριότητες του αγίου ήταν το κήρυγμα του Χριστιανισμού στο βουλγαρικό λαό που βαπτίστηκε τον 9ο αιώνα. Ο Άγιος Ιωάννης της Ρίλα είναι ο ιδρυτής του οργανωμένου μοναχισμού στη Βουλγαρία και ένας από τους πρώτους αναχωρητές, ο οποίος ανακηρύχθηκε άγιος σχεδόν αμέσως μετά το θάνατό του – το 946 δηλαδή. Από την ίδια περίοδο είναι και η παλιότερη εικόνα στο μοναστήρι, αφιερωμένη επίσης στον Άγιο ενώ τα άγια λείψανά του φυλάσσονται στη μονή.
Κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του το μοναστήρι γνώρισε περιόδους ακμής και παρακμής. Πάντα είχε προνόμια που του παραχωρούνταν από τους βασιλείς του Δευτέρου Βουλγαρικού κράτους (12ο -14ο αιώνα) και όλοι οι Βούλγαροι βασιλείς, από τον Ιβάν Ασέν Β' ως τον Ιβάν Σισμάν, πρόσφεραν πλούσιες δωρεές προς αυτό. Το 1335 ο ντόπιος φεουδάρχης Στέφαν Ντραγκόλοφ (Χρέλιο) έχτισε το μοναστήρι στον τόπο, όπου είναι και σήμερα.
Το καθολικό ήταν χτισμένο σε ρυθμό μονόκλιτης βασιλικής, ενώ η μονή περιλαμβάνει κελιά, όπου μένουν οι μοναχοί, και πύργο. Απ' όλα αυτά έμεινε μόνο ο πύργος που ονομάζεται «Χρέλιοβα κούλα» («Ο Πύργος του Χρέλιο»). Στον τελευταίο όροφό του έχει μικρό παρεκκλήσι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος με πολλές γνήσιες τοιχογραφίες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Οι παλιότερες χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα και απεικονίζουν τρείς σκηνές από τη ζωή του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα.
Η ακμή της Αγίας Μονής της Ρίλα διακόπηκε ύστερα από το 14ο αιώνα από την οθωμανική κυριαρχία, όταν κάηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς και οι μοναχοί διώχτηκαν. Στα τέλη του 15ου αιώνα άρχισε η αναστήλωσή της από τους τρείς αδελφούς Ιωασάφ, Δαβίδ και Τεοφάν με την υποστήριξη του ρωσικού μοναστηριού του Αγίου Παντελεήμονα στον Άθω. Για να παραμείνει ορθόδοξο και γραμματολογικό κέντρο του βουλγαρικού λαού στους δύσκολους καιρούς της σκλαβιάς, το μοναστήρι έλαβε την υποστήριξη των Ρώσων βασιλέων και των βοεβόδων της Μολδαβίας. Η περίοδος πιο ενεργούς δραστηριότητας της Μονής είναι η εποχή της Βουλγαρικής Αναγέννησης (18ο -19ο αιώνα).
Ένα από τα πολύτιμα έργα που φυλάσσονται στο Μουσείο του Μοναστηριού της Ρίλα είναι ο μοναδικός ξυλόγλυπτος Σταυρός από τον 18ο αιώνα που φιλοτεχνήθηκε από ένα μόνο κομμάτι ξύλου μεγέθους 81 x 43 εκ. από το μοναχό Ραφαήλ. Κατά τη διάρκεια 12 ετών ο μοναχός αυτός σμίλεψε πάνω στο ξύλο 104 θρησκευτικές σκηνές και 650 μικρές απεικονίσεις και όταν αυτό ολοκληρώθηκε το 1802, έχασε την όρασή του. Σήμερα στο μοναστήρι της Ρίλα φυλάσσονται περίπου 250 χειρόγραφα, βιβλία από τον 9ο ως τον 11ο αιώνα, 9000 παλιές έντυπες θρησκευτικές εκδόσεις, χειρόγραφα καταγραμμένης θρησκευτικής μουσικής, γραφικές στάμπες από την εποχή της Αναγέννησης και πολλά ακόμη. Κάποια από τα πλέον πολύτιμα χειρόγραφα που φυλάσσονται εκεί είναι τα φύλλα που διασώζονται από τον 10ο -11ο αιώνα, γραμμένα με το πρώτο βουλγαρικό αλφάβητο – την επονομαζόμενη γλαγολική. Υπάρχουν επίσης δύο Ευαγγέλια γραμμένα σε περγαμηνές από το 13ο αιώνα, Ψαλτήρι και δύο συλλογές «Αντριάντι» από το 1473, το Ευαγγέλιο του Κρούπνικ από το 1677, με επένδυση που φιλοτεχνήθηκε από το χρυσοχόο Ματθαίο από τη Σόφια, η συλλογή Ρίλα από το 14ο – 15ο αιώνα που εμπεριέχει μεταγραφές των παλιότερων βίων και πολιτειών του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα. Ο άγιος άφησε στους διαδόχους του γραπτή Διαθήκη που φυλάχτηκε από τους μοναχούς της μονής.
Η ιδρυθείσα από τον Ιωάννη της Ρίλα ορθόδοξη Μονή παραμένει και σήμερα ένα στήριγμα και παρηγοριά για τους Βούλγαρους. Κατά την δέκα αιώνων ύπαρξή του το Μοναστήρι της Ρίλα δεν πέρασε ποτέ κάτω από την εξουσία του βυζαντινού κλήρου, οι λειτουργίες πάντα έγιναν στην παλιά εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα, ενώ τα κηρύγματα ήταν πάντα στη ζωντανή βουλγαρική γλώσσα.
Φωτογραφίες
