ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ

δημοσιεύθηκε στις 07/02/2014

Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου είναι χτισμένη βορειοανατολικά της πόλης των Σερρών και σε απόσταση 10 χλμ. περίπου, στο βάθος της χαράδρας του Μενοίκιου όρους. Ιδρυτής της υπήρξε ο Ιωαννίκιος από τις Σέρρες, ο οποίος αποφάσισε, περίπου γύρω στο 1270, να ιδρύσει το μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου. Σύμφωνα με τις πηγές, αναφέρεται για πρώτη φορά ηγούμενος το 1278. Το 1300 ο ανιψιός του, ο Ιωακείμ, έκτισε τον καθολικό ναό και την τράπεζα, για να γευματίζουν οι μοναχοί, καθώς και ψηλά τείχη γύρω από τη μονή, ενώ δύο χρόνια αργότερα, η μονή ανακηρύχτηκε πατριαρχική και σταυροπηγιακή. Το 1345 οι Σέρβοι κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της Μονής. Από το 1457 μέχρι το 1462 στη μονή μόνασε ο πρώτος πατριάρχης μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο Γεννάδιος Σχολάριος, του οποίου ο τάφος βρίσκεται στο καθολικό της.

Η ίδρυση του καθολικού τοποθετείται στις αρχές του 14ου αιώνα, και η αγιογράφησή του έγινε σε διάφορες εποχές και από διαφορετικούς αγιογράφους. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες είναι αυτές που έγιναν κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του δεύτερου κτήτορα Ιωακείμ (1300 -1333) και διακρίνονται για την εκφραστικότητα, το ρεαλισμό και την παθητικότητα που χαρακτηρίζουν και σύγχρονες τοιχογραφίες που σώζονται στη Θεσσαλονίκη, στο Άγιο Όρος και τη Μακεδονία. Από αυτές όμως σήμερα σώζονται ελάχιστα δείγματα. Στον κυρίως ναό δεν σώζεται κανένα τμήμα της αρχικής διακόσμησης. Η νεότερη τοιχογράφηση είναι του 1803. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, από ξύλο καρυδιάς και χρονολογείται από το 1804. Στα δυτικά του ναού βρίσκεται η φιάλη, κτίσμα του 1854, που χρησιμεύει για τον αγιασμό των υδάτων, στην εορτή των Θεοφανείων και κάθε πρώτη του μήνα.

Η εκκλησία περιβάλλεται από τα κελιά των μοναχών, το ηγουμενείο, τα κτήρια της Ιερατικής Σχολής και την τράπεζα. Στη νοτιοδυτική γωνία του περιβόλου της μονής και δεξιά της εισόδου, υψώνεται ένας τετράγωνος πύργος, που χρονολογείται από την εποχή του δεύτερου κτήτορα Ιωακείμ. Το 1876 ο πύργος επισκευάσθηκε και από τότε μετατράπηκε σε βιβλιοθήκη. Εκεί φυλάσσονταν 100 τόμοι χειρογράφων σε πάπυρο, 200 τόμοι σε χαρτί, 1.500 έντυπα, 4 χρυσόβουλα, 5 πατριαρχικά σιγίλια και άλλα αντικείμενα, που δυστυχώς λεηλατήθηκαν και αρπάχτηκαν κατά τους πολέμους. Δίπλα στον πύργο βρίσκεται το αρχονταρίκι, που χρονολογείται από το 1795 και εσωτερικά φέρει τοιχογραφίες τοπίων, πόλεων, λιμανιών μαζί με άλλα διακοσμητικά θέματα. Στον περίβολο βρίσκονται επίσης και κάποια παρεκκλήσια. Αρχαιότερο είναι το "Προδρομούδι" που γιορτάζει στο γενέθλιο του Τιμίου Προδρόμου και είναι του 12ου αιώνα. Έξω από τον περίβολο αναπτύχθηκαν εξωμοναστικά κτίσματα, όπως υδραγωγείο, γέφυρες και ξενώνες, αλλά και έξι ακόμη παρεκκλήσια, στα οποία σώζονται περίφημες τοιχογραφίες, με σημαντικότερο το παρεκκλήσιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που αποτελεί τον Κοιμητηριακό Ναό της Μονής.

Η συνεισφορά της μονής στη διάσωση, συντήρηση και έκλαμψη του ελληνικού πολιτισμού υπήρξε θεμελιακή, χάρη στην επί 300 χρόνια λειτουργία, μέσα στη Μονή, σχολής πανεπιστημιακού επιπέδου. Το πέρασμα από τη μονή επιφανών πνευματικών ανθρώπων, συνέβαλε στη γενική αναγνώριση της υψηλής πνευματικής στάθμης της. Με την εισβολή των Βουλγαρικών στρατευμάτων όμως, το 1941, συντελέστηκε η καταστροφή της μονής και των ιερών κειμηλίων, αλλά και η σφαγή των μοναχών. Στην πάροδο του χρόνου, η απουσία μόνιμης αδελφότητας, σε συνδυασμό με την οικονομική ανέχεια του ελληνικού έθνους μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μετέβαλαν το φημισμένο ιερό καθίδρυμα σε καταρρέοντα σωρό αποσαθρωμένων ερειπίων.

Το 1986 όμως αναδείχθηκε σε γυναικείο κοινόβιο και η νέα αδελφότητα, σε συνεργασία με την 12η Εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων Καβάλας, κατέβαλε σημαντικό αγώνα για τη διάσωση και αναστήλωση των ερειπωμένων κτισμάτων του μνημειακού της συγκροτήματος. Σήμερα αριθμεί περί τις 30 μοναχές, που ασχολούνται με το χρυσοκέντημα, την υφαντική και την αγιογραφία. Ο ναός πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου.